Karmel i Eliasz... Jak to było?

Kilka dni temu obchodziliśmy dzień św. Jana od Krzyża. Proponujemy dziś więc zapoznanie się z historią karmelitańskiego zakonu, a wcale to wszystko nie zaczęło się od samego Jana, ale od... Eliasza. Posłuchajcie:

Góra Karmel i Eliasz

W północnej części Ziemi Świętej rozciąga się malownicze górskie pasmo Karmelu. W czasach Starego Testamentu, dziewięć wieków przed Chrystusem, żył tu i działał prorok Eliasz (zob. 1 Krl 17,1-2 Krl 2,13). Rozpalony gorliwością o chwałę Pana Zastępów, walczył z bałwochwalczym kultem bożka Baala i, żyjąc w czystości, prostocie i ubóstwie, szukał obecności Boga żywego. Tę obecność odnajdywał w modlitwie i doświadczeniu wielkiej ciszy (1 Krl 19,9-14). Stał się tym samym wzorem dla przyszłych pokoleń zakonników – ludzi pragnących odnalezienia pokoju serca u źródła Bożej obecności.

Tło karmelitańskich początków

Miejsce pobytu Eliasza jak magnes przyciągało pierwszych pustelników, poczynając już od wieku IV po Chrystusie. Pragnęli oni na podobieństwo Bożego proroka, w samotności i oderwaniu od rzeczy tego świata, zapalać się żarliwością o Bożą chwałę i zbawienie bliźnich. Wkrótce na górze Karmel powstały pierwsze wspólnoty mnichów bizantyńskich. Nowy okres w dziejach monastycyzmu palestyńskiego otworzyły wyprawy krzyżowe. Wielu krzyżowców i pielgrzymów, zauroczonych pięknem Karmelu, postanowiło porzucić zbroję rycerską i kij pielgrzymi, by przywdziać w tym miejscu zbroję duchową, wziąć do ręki kij wstrzemięźliwości i rozpocząć nową walkę – o zdobycie niebieskiego Jeruzalem.

Nowy Zakon

Tak na przełomie XII i XIII wieku narodził się Zakon Karmelitański. Pierwszy wzniesiony przez pustelników kościół dedykowano Matce Chrystusa, a sami eremici zaczęli nazywać się Braćmi Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel, w skrócie karmelitami. Jako zewnętrzny wyróżniający ich znak przywdziali brązowe zgrzebne habity i pasiaste płaszcze (zamienione pod koniec XIII w. na białe). Następnie, wierni Kościołowi zwrócili się ok. roku 1209 do św. Alberta Jerozolimskiego, ówczesnego łacińskiego patriarchy w Ziemi Świętej, z prośbą o zatwierdzenie ich stylu życia spisanego na kartach Reguły pierwotnej.

Karmelici w Europie

Klęska wypraw krzyżowych i ponowne zajęcie Ziemi Świętej przez muzułmanów zmusiła zdecydowaną część karmelitów do emigracji do Europy. Ci, którzy zostali, ponieśli śmierć męczeńską. Ci natomiast, którzy wyruszyli do krajów europejskich, wkrótce założyli nowe klasztory na całym kontynencie. W Europie jednak karmelici, jako nieznani mnisi ze Wschodu, spotkali się z niezrozumieniem ich stylu życia. Z wielu miejsc podnosił się głos, by zabronić zakonowi dalszej działalności. Wówczas to, zgodnie ze starym przekazem karmelitańskim, z pomocą przybyła sama Maryja, która objawiła się w nocy z 15 na 16 lipca 1251 r. modlącemu się o ratunek dla zakonu generałowi św. Szymonowi Stock. Obiecała mu pomoc i wskazując na szkaplerz, część habitu zakonnego, powiedziała: „Umiłowany synu! Przyjmij szkaplerz Twojego Zakonu. Przywilej dla ciebie i karmelitów. Kto w nim umrze, nie zazna ognia wiecznego. Oto znak zbawienia, ratunek w niebezpieczeństwach, przymierze pokoju i wiecznego zobowiązania”. Zakon Braci Karmelitów zgodnie z obietnicą został ostatecznie zatwierdzony przez Stolicę Apostolską, a nabożeństwo szkaplerzne stało się powszechne w całym Kościele.

Nowy początek – Bosi

Wiek XVI był dla Kościoła z jednej strony czasem kryzysu i podziału (wystąpienie Marcina Lutra), a z drugiej czasem głębokiej reformy (Sobór Trydencki) i nowego zapału ewangelizacyjnego (rozwój misji na nowo odkrytych kontynentach). W hiszpańskiej Kastylii w roku 1535 do klasztoru karmelitanek (żeńska część zakonu powstała w połowie XV w.) w Awili wstąpiła Teresa od Jezusa (Ahumada, 1515-1582). Rzeczywistość przeżywającego kryzys zakonu wzbudził w niej pragnienie większej doskonałości w duchu ewangelicznego radykalizmu. Po dwudziestu latach wewnętrznych zmagań, ostatecznym nawróceniu i całkowitym oddaniu się Chrystusowi, Boskiemu Oblubieńcowi, który strzałą miłości przebił jej serce, zdecydowała się założyć pierwszy klasztor karmelitanek zwanych bosymi. Był rok 1562. Sześć lat później św. Teresa przy współudziale św. Jana od Krzyża (Yepes, 1542-1591) doprowadziła do założenia pierwszego klasztoru karmelitów bosych w Duruelo.

Pomysł św. Teresy od Jezusa

Nowy Zakon Braci Bosych Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel (Zakon Karmelitów Bosych – OCD), z żeńską gałęzią mniszek bosych (żyjących w zamkniętych klasztorach klauzurowych), całkowicie oddzielony od starego Zakonu Karmelitańskiego (OCarm), został w roku 1593 zatwierdzony przez Stolicę Apostolską. Tym samym św. Teresa od Jezusa stała się jedyną w dziejach Kościoła założycielką męskiego zakonu. Święta Matka Fundatorka pragnęła, by jej duchowe córki i duchowi synowie pielęgnowali nade wszystko osobistą relację przyjaźni z Chrystusem, poświęcając się modlitwie kontemplacyjnej, a także troszczyli się o budowanie rodzinnych relacji we wspólnocie i czynili wszystko, co możliwe dla zbawienia innych (świadectwo życia, apostolat słowa, sprawowanie sakramentów, kierownictwo duchowe, misje).

Karmelici Bosi w Polsce

W naszym kraju karmelici bosi pojawili się już w roku 1605, zakładając pierwszy klasztor w Krakowie. W 1612 r. do Polski przybyły karmelitanki bose. W następnych latach karmelici założyli kilkanaście klasztorów m.in. w Lublinie, Poznaniu, Lwowie, Przemyślu, Wilnie (Ostra Brama), Warszawie, Berdyczowie. W 1633 r. powstał klasztor eremicki w Czernej pod Krakowem. W 1 poł. XVIII w. z polskiej prowincji p.w. Ducha Świętego wydzieliła się prowincja litewska p.w. św. Kazimierza. Niestety czas rozbiorów przyniósł kasatę prawie wszystkich klasztorów z wyjątkiem konwentu w Czernej, który pod koniec XIX w., dzięki działalności św. Rafała Kalinowskiego (1835-1907), stał się zaczynem odnowy Karmelu na ziemiach polskich. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wskrzeszono w roku 1920 prowincję polską. Okres II wojny światowej zaowocował męczeństwem bł. Alfonsa Marii Mazurka, przeora czerneńskiego zamordowanego przez Niemców 28 sierpnia 1944 r. W roku 1993 nastąpił podział Karmelu polskiego na prowincję krakowską i warszawską.

źródło: karmel.pl