Ikona Matki Bożej Nieustającej Pomocy na przestrzeni wieków

Matka Boska Nieustającej Pomocy to jedna z piękniejszych ikon przedstawiających Maryję – Matkę Boga!

Pochodzenie
Brakuje pewnych informacji o tym, gdzie i kiedy powstała. Tej wiedzy dostarcza nam po części analiza artystyczna i laboratoryjna obrazu. Niektóre szacunki określają czas powstania już na XII wiek. Przypuszczenia oparte na analizie artystycznej malowidła wskazują, że ikona mogła zostać namalowana w klasztorze Hilmadar na świętej górze Atos albo w Bizancjum. Stamtąd mogła trafić na Kretę. Istnieją bowiem przekazy z 1495 roku mówiące, że na Krecie oddawano cześć cudownemu wizerunkowi Matki Bożej. Na tej informacji ślad po cudownej, kreteńskiej ikonie się urywa. Pierwsza historyczna wzmianka o tej ikonie pojawia się cztery lata później, już w Rzymie.

Wizerunek Matki Bożej Nieustającej Pomocy został namalowany na desce o wymiarach 54 cm x 41,5 cm. Na przestrzeni wieków otrzymał dwa główne tytuły: Matka Boża Bolesna, ponieważ trzyma na ramieniu swego Syna mającego kiedyś podjąć mękę krzyżową, o czym świadczą przedstawione po bokach anioły niosące narzędzia tej męki. Natomiast drugi tytuł, Matka Boża Nieustającej Pomocy, wyrósł z pobożności, która dopatrywała się w wizerunku ikony czule spoglądającą na swych czcicieli Matkę, gotową pośpieszyć im z pomocą w każdej potrzebie. Ikona przedstawia cztery święte postacie: Dziewicę Maryję, Dzieciątko Jezus oraz świętych archaniołów Michała i Gabriela.

Na kontynent
Tradycja mówi, że obraz został wykradziony z sanktuarium na Krecie przez pewnego kupca, który przywiózł go okrętem do Rzymu w XV wieku. Podczas podróży życie pasażerów okrętu znalazło się w niebezpieczeństwie z powodu gwałtownej burzy i tylko cudowna pomoc Matki Bożej ocaliła wszystkich od zagłady. Po wielu latach ikona została umieszczona w starożytnym kościele św. Mateusza na Wzgórzu Eskwilińskim, między Bazyliką Matki Bożej Większej i św. Jana na Lateranie, i tam przez trzy wieki ożywiała pobożność wiernych. Po zburzeniu kościoła przez oddziały napoleońskie w roku 1798 została przeniesiona do kościoła Santa Maria in Posterula nad Tybrem. Ikona pozostawała tam w prawie całkowitym zapomnieniu przez około 70 lat aż do czasu, kiedy Redemptoryści, budując kościół św. Alfonsa, zainteresowali się starożytnym obrazem. W roku 1866 Papież Pius IX podarował Redemptorystom ikonę odnowioną przez polskiego malarza Leopolda Nowotnego. Od 26 kwietnia 1866 r. obraz oryginalny czczony jest w kościele św. Alfonsa, który stał się ważnym sanktuarium maryjnym. Według tradycji Papież Pius IX, powierzając ikonę Redemptorystom, wyraził pragnienie, aby rozpowszechnili ją na całym świecie.

Sanktuaria
Tysiące kopii obrazu zostało wysłanych z rzymskiego kościoła do wielu krajów świata. Powstały też liczne sanktuaria, gdzie czczone są kopie rzymskiego obrazu, koronowane z powodu wielu łask otrzymanych na modlitwie przed ikoną. Wśród najważniejszych miejsc kultu należy wymienić: Boston i Nowy Jork (USA), Santiago (Chile), Curitiba, Belem i Manaus (Brazylia), Tequisquiapan (Meksyk), Belfast (Irlandia Północna), Limerick (Irlandia), Bussolengo (Włochy), Toruń i Kraków (Polska), Singapur oraz największe z nich – Manila (Filipiny). Haiti natomiast jest wyspą Matki Bożej Nieustającej Pomocy: to Jej mieszkańcy przypisują pomoc w zwalczeniu epidemii ospy, która dziesiątkowała kraj.

Coraz powszechniej
Kult Matki Bożej Nieustającej Pomocy był rozwijany przede wszystkich przez Redemptorystów. Zbudowali oni ponad 100 kościołów pod wezwaniem MBNP. Obecnie we Włoszech jest ponad 2000 kościołów i kaplic z obrazami MBNP. W Hiszpanii pierwszy obraz wprowadzono 29 maja 1867 r. do kościoła Redemptorystów w Madrycie. Obecnie jest w tym kraju ponad 5000 ołtarzy poświęconych MBNP. We Francji istnieje ponad 12000 kościołów i kaplic z obrazami MBNP. Jest to liczba imponująca, która świadczy o gorliwości redemptorystów francuskich. W 1928 r. kościele św. Alfonsa w Saint Luis (USA) rozpoczęło się oficjalnie nowe nabożeństwo do Matki Bożej, nazwane potem Nieustającą Nowenną. Wkrótce rozpowszechniło się ono na całym świecie, dotarło do Europy i do Polski. W Europie po raz pierwszy odprawiono je w 1943 r. w Belfaście dla stacjonujących tam amerykańskich żołnierzy. W Polsce zainaugurowano je w 1951 r. w Gliwicach.

Kult Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Polsce rozwijał się bardzo żywiołowo. Szerzeniu go poświęcili się Redemptoryści, którzy w 1883 r. założyli pierwszy klasztor w Mościskach i tam wprowadzili obraz MNP. Wielki wpływ na rozwój kultu MBNP miało odzyskanie niepodległości i powstanie państwa polskiego. Po II wojnie światowej w epoce totalitaryzmu żywiołowo rozwijało się nabożeństwo Nieustającej Nowenny. Przyczyniło się ono do ożywienia życia religijnego wielu parafii. Dziś w Polsce przed kopią obrazu MBNP odprawia się je w ok. 2000 kościołów.

Ikona i papieże
Papieże ostatniego stulecia wiele razy wyrażali swoje nabożeństwo i miłość ku Matce Bożej Nieustającej Pomocy. Święty Jan Paweł II był jej wielkim czcicielem. Pamiętamy jego pierwszą pielgrzymkę do Polski i słowa wypowiedziane w wadowickim kościele, gdzie znajduje się kaplica Matki Boskiej Nieustającej Pomocy: „I oto mogłem raz jeszcze spojrzeć w oblicze Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Jej wadowickim obrazie. Proszę Was, abyście nie zaprzestali się tutaj modlić za mnie przed tą Matką Bożą, abyście przed wizerunkiem tej Matki Bożej otaczali mnie nieustanną modlitwą”.

Marian Danielewski
Klub Inteligencji Katolickiej

Artykuł jest streszczeniem prelekcji wygłoszonej 02.02.2016 w siedzibie KIK-u w Bydgoszczy.