Rodzina a społeczeństwo w „Familiaris consortio”

Wszyscy z zainteresowaniem czytają najnowszą adhortację o rodzinie. A co o prawach i zobowiązaniach rodziny napisano wcześniej?

Jan Paweł II w rok po zakończonym w 1980 roku Synodzie Biskupów dotyczącym zadań chrześcijańskiej rodziny we współczesnym świecie opublikował adhortację apostolską Familiaris consortio. Na spotkaniach w Klubie Inteligencji Katolickiej czytana jest i rozważana treść tej adhortacji. Na ostatnim spotkaniu pochylano się nad częścią III, dotyczącą uczestnictwa rodziny w rozwoju społeczeństwa.

Rodzina jako komórka społeczeństwa
Jan Paweł II najpierw zauważa, że „Rodzinę łączą ze społeczeństwem żywotne i organiczne więzi, stanowi ona bowiem jego podstawę i stale je zasila poprzez swe zadanie służenia życiu: w rodzinie przecież rodzą się obywatele i w niej znajdują pierwszą szkołę tych cnót społecznych, które stanowią o życiu i rozwoju samego społeczeństwa” (p. 42). Rodzina jest pierwszą szkołą życia społecznego. W rodzinie każdy jej członek uczy się bezinteresownej służby innym oraz godzenia praw poszczególnych osób.

Zadania rodziny
Podstawowym zadaniem rodziny jest prokreacja i wychowanie, ale rodzina nie może się tylko do tego ograniczać. „Dlatego rodziny – pojedyncze czy też połączone w związki – mogą i powinny podejmować rozmaite dzieła służby społecznej, zwłaszcza dla ubogich, a w każdym razie na rzecz tych osób i sytuacji, do których nie są w stanie dotrzeć organizacje dobroczynne i opiekuńcze powołane przez władze publiczne” (p. 44). Jan Paweł II w szczególny sposób podkreśla znaczenie szeroko rozumianej gościnności, to, by rodzina chrześcijańska naśladując Chrystusa, umiała przyjąć potrzebującego brata. („Kto poda kubek świeżej wody do picia jednemu z tych najmniejszych, dlatego że jest uczniem, zaprawdę, powiadam wam, nie utraci swojej nagrody” – Mt 10, 42). Do zadań społecznych rodziny należy również współtworzenie tak zwanej „polityki rodzinnej” oraz podejmowanie odpowiedzialności za przemianę społeczeństwa.

Społeczeństwo w służbie rodziny
Nie tylko od rodziny wymaga się uczestnictwa w życiu społecznym, ale także społeczeństwo, a ściślej państwo, powinno okazywać rodzinie szacunek i poparcie. Państwo, w myśl zasady pomocniczości, nie wyręcza rodziny z takich zadań, które może ona wypełnić sama, ale zabezpiecza wszelką pomoc gospodarczą, społeczną, pedagogiczną, polityczną i kulturalną, aby mogła w sposób ludzki sprostać swoim odpowiedzialnym zadaniom.

Karta praw rodziny
Sytuacja ogromnej liczby rodzin w różnych krajach jest często krytyczna. Rodzina pada ofiarą społeczeństwa, ofiarą opieszałości jego interwencji, a także niesprawiedliwości. Kościół broni praw rodziny przed niedopuszczalnymi uzurpacjami ze strony społeczeństwa i państwa. „W szczególności Ojcowie Synodu przypomnieli następujące prawa rodziny:
- prawo do istnienia i rozwoju jako rodziny, czyli prawo każdego, zwłaszcza człowieka ubogiego, do założenia rodziny i posiadania odpowiednich środków do jej utrzymania;
- prawo do wypełniania własnej odpowiedzialności w zakresie przekazywania życia i wychowania dzieci;
- prawo do intymności życia małżeńskiego i rodzinnego;
- prawo do stałości więzi i instytucji małżeństwa;
- prawo do wyznawania własnej wiary i stawania w jej obronie;
- prawo do wychowania dzieci wedle własnych tradycji i wartości religijnych i kulturowych, przy pomocy koniecznych środków, narzędzi oraz instytucji;
- prawo do uzyskania zabezpieczenia fizycznego, społecznego, politycznego, ekonomicznego, zwłaszcza dla ubogich i chorych;
- prawo do mieszkania, pozwalającego na godziwe życie rodzinne;
- prawo do wypowiedzi i przedstawicielstwa wobec publicznych władz gospodarczych, społecznych i kulturalnych oraz władz niższego szczebla, bądź bezpośrednio, bądź za pośrednictwem stowarzyszeń;
- prawo do zrzeszania się z innymi rodzinami i instytucjami celem właściwego i gorliwego wypełnienia swych zadań;
- prawo do ochrony nieletnich poprzez odpowiednie instytucje i prawodawstwo przed szkodliwymi środkami farmakologicznymi, pornografią, alkoholizmem itp.;
- prawo do godziwej rozrywki, która służyłaby również wartościom rodziny;
- prawo osób starszych do godziwego życia i umierania w sposób godny człowieka;
- prawo do emigrowania całej rodziny w poszukiwaniu lepszych warunków życia” (p. 46).

Na życzenie wyrażone przez Synod Biskupów powstała „Kartę praw rodziny” przedłożona przez Stolicę Apostolską wszystkim ludziom, instytucjom i władzom zainteresowanym misją rodziny w świecie współczesnym. Wersja polska została wydana w 1983 roku przez Komisję Duszpasterstwa Rodzin.

Rodzina chrześcijańska zbudowana na sakramencie małżeństwa
Sakrament małżeństwa uzdalnia i zobowiązuje małżonków i rodziców do tego, by „szukać Królestwa Bożego zajmując się sprawami świeckimi i kierując nimi po myśli Bożej” (Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen Gentium, 31). Rodzina chrześcijańska składa świadectwo oddania się problemom społecznym poprzez umiłowanie ubogich, głodnych, starych, uzależnionych i pozbawionych rodziny.

Światowa solidarność
Problemy społeczne mają dzisiaj wymiar światowy. Dlatego rodzina powołana jest do tworzenia nowego ładu międzynarodowego. Duchowa komunia rodzin chrześcijańskich stanowi energię, która szerzy sprawiedliwość, pojednanie, braterstwo i pokój między ludźmi. Rodziny chrześcijańskie odgrywają swą rolę prorocką poprzez dzieło wychowania, zaangażowania się na rzecz naprawdę ludzkiego dorastania społeczeństwa i państwa oraz przez popieranie stowarzyszeń powołanych do zajmowania się problemami ładu międzynarodowego.

Teresa Bermańska, 13.04.2016