Św. Andrzej, Apostoł - patron dnia (30 listopada)

Andrzej jest bratem św. Piotra i podobnie jak on, był rybakiem. Pochodzili z Betsaidy nad Jeziorem Galilejskim, ale mieszkali w Kafarnaum. Byli uczniami Jana Chrzciciela, a Andrzej poszedł za Jezusem, gdy przyjmował chrzest w Jordanie. Następnie przyprowadził do niego Piotra, o czym mówi pismo: : "Nazajutrz Jan znowu stał w tym miejscu wraz z dwoma swoimi uczniami i gdy zobaczył przechodzącego Jezusa, rzekł: «Oto Baranek Boży». Dwaj uczniowie usłyszeli jak mówił, i poszli za Jezusem. Jezus zaś odwróciwszy się i ujrzawszy, że oni idą za Nim, rzekł do nich: «Czego szukacie?» Oni powiedzieli do Niego: «Rabbi - to znaczy: Nauczycielu - gdzie mieszkasz?» Odpowiedział im: «Chodźcie, a zobaczycie». Poszli więc i zobaczyli, gdzie mieszka, i tego dnia pozostali u Niego. Było to około godziny dziesiątej. Jednym z dwóch, którzy to usłyszeli od Jana i poszli za Nim, był Andrzej, brat Szymona Piotra. Ten spotkał najpierw swego brata i rzekł do niego: «Znaleźliśmy Mesjasza» - to znaczy: Chrystusa. I przyprowadził go do Jezusa" (J 1, 35-41). Andrzej był pierwszym uczniem nazwanym przez Jezusa Apostołem.

Nie dołączył on jednak od razu do tłumów, które podążąły za Chrystusem, początkowo wrócił do swojej pracy rybaka. Wówczas został wraz z Piotrem i Janem wezwany do Jezusa, z którym zostali aż do Jego śmierci. O ponowym spotkaniu św. Mateusz pisze: : "Gdy (Jezus) przechodził obok Jeziora Galilejskiego, ujrzał dwóch braci, Szymona, zwanego Piotrem i brata jego, Andrzeja, jak zarzucali sieć w jezioro: byli bowiem rybakami. I rzekł do nich: «Pójdźcie za Mną, a uczynię was rybakami ludzi». Oni natychmiast zostawili sieci i poszli za nim" (Mt 4, 18-20). Jak podawał św. Łukasz, wtedy też miał miejsce cudowny połów ryb, który miał umocnić ich wiarę.

Ewangelie wspominają o Andrzeju jeszcze dwa razy. Jedenf fragment mówi o rozmnożeniu chleba: : "Skąd kupimy chleba, aby oni się posilili?" - Andrzej rzekł do Niego: "Jest tu jeden chłopiec, który ma pięć chlebów jęczmiennych i dwie ryby, lecz cóż to jest dla tak wielu?" (J 6, 5. 8-9). I jeszcze raz występuje św. Andrzej, kiedy pośredniczy w przekazaniu prośby, aby poganie także mogli ujrzeć Chrystusa i zetknąć się z Nim bezpośrednio: "A wśród tych, którzy przybyli, aby oddać pokłon (Bogu) w czasie święta, byli też niektórzy Grecy. Oni więc przystąpili do Filipa, pochodzącego z Betsaidy, i prosili go mówiąc: «Panie, chcemy ujrzeć Jezusa». Filip poszedł i powiedział Andrzejowi. Z kolei Andrzej i Filip poszli i powiedzieli Jezusowi" (J 12, 20-22). Spis Apostołów wymienia go na drugim lub czwartym miejscu, co świadczy o bliskości Andrzeja z Jezusem.

Tradycja chrześcijańska chciała zbadać apostolską działalność Andrzeja. Orygenes podaje, że był on Apostołem Słowian, pracującym między Dunajem a Donem. Św. Hieronim uważał, że działał on także w Kapadocji, Poncie, Bitynii i Achai, a pogląd ten podziela Teodoret. Źródła są zgodne w tym, że Andrzej zmarł śmiercią męczeńską w Patras w Achai. Jego życie i męczeństwo opisują także apokryfy, takie jak Dzieje Andrzeja z wieku II-III oraz Męka św. Andrzeja z wieku IV. Według nich, oprócz nauczania, św. Andrzej miał dokonywać wielu cudów w miejscach, o których pisali Orygenes i św. Hieronim. Tradycja podaje także, że ukrzyżowano go głową w dół, na krzyżu w kształcie litery X. Wyznawcy prawosławia uważają, że Andrzej umierał trzy dni, a przez cały ten czas nauczał zebranych. Jego relikwie wielkrotnie były przenoszone, a ich części obecne są w wielu kościołach.

Kult św. Andrzeja pozostaje w Kościele żywy i obecny. Nazywa się go Protokleros, co znaczy "pierwszy powołany", jako, że Jezus powołał go wraz z Janem jako pierwszych. Św. Andrzej szczególnie ważną rolę pełni dla prawosławnych, którzy uważają go za Apostoła Słowian, a w ich tradycji dotarł on nawet nad Dniepr i założył Kijów. Czczony jest jako szczególny patron w wielu krajach i regionach, takich jak: : Neapol, Niderlandy, Szkocja, Hiszpania, arcybiskupstwo Brunszwiku, księstwo Burgundii, Limburg, Luksemburg, Mantua i Szlezwig, a z innych krajów - Bitynia, Grecja, Holandia, Niemcy, Pont, Prusy, Rosja i Sycylia. Także bardzo wiele miast chlubi się patronatem św. Andrzeja: Agde, Aranches, Baeza, Bordeaux, Brescia, Bruggia, Hanower, Neapol, Orange, Pesaro, Rawenna, Rochester. Jego kult obecny jest także w Polsce, a w dzień jego wspomnienia popularny jest zwyczaj wróżb andrzejkowych.

W ikonografii św. Andrzej Apostoł przedstawiany jest jako starszy mężczyzna o gęstych, siwych włosach i krzaczastej, krótkiej brodzie. Jako apostoł nosi długi płaszcz. Czasami ukazywany jako rybak w krótkiej tunice. Powracającą sceną w sztuce religijnej jest chwila jego ukrzyżowania. Atrybutami Świętego są: "krzyż św. Andrzeja" w kształcie litery X, księga, ryba, sieć. Formę krzyża św. Andrzeja mają znaki drogowe ustawiane przy przejazdach kolejowych.